Alphen aan den Rijn is een gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, aan de Oude Rijn tussen Leiden, Gouda, Bodegraven en Ter Aar.
Geschiedenis
De gemeente Alphen aan den Rijn ontstond op 1 januari 1918 toen de gemeenten Alphen (een van oudsher bestaande gemeente en heerlijkheid) werd samengevoegd met Aarlanderveen en Oudshoorn.
De voormalige gemeente Alphen was een heerlijkheid, meestal samen bezeten met die van Rietveld (ook de naam van de gemeente die in 1964 opging in Woerden), en daarom ook wel Alphen en Rietveld genoemd; deze heerlijkheden zijn sinds lang in het bezit van de familie De Smeth. In 1964 werd een gedeelte van de gemeente Zwammerdam toegevoegd; een ander deel van die gemeente werd toegevoegd aan de gemeente Bodegraven.
Op 1 januari 2014 zijn Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude gefuseerd tot een nieuwe gemeente, die de naam "Alphen aan den Rijn" kreeg. Deze fusiegemeente had bij aanvang ruim 106.000 inwoners.
Buiten de grootste plaats binnen de gemeente, Alphen aan den Rijn, bestaat de gemeente uit de kernen Aarlanderveen, Benthuizen, Boskoop, Hazerswoude-Dorp, Hazerswoude-Rijndijk, Koudekerk aan den Rijn, Oudshoorn en Zwammerdam.
De oppervlakte van de gemeente Alphen aan den Rijn bedraagt 132,49 km², waarvan 5,91 km² water. Per 1 april 2016 had de gemeente een inwoneraantal van 107.930.
De naam Alphen is waarschijnlijk afkomstig van de naam van het Romeinse castellum Albanianae, dat "nederzetting aan het witte water" betekent.
Geografie
Topografie
Alphen aan den Rijn ligt bij de samenvoeging van het kleine riviertje de Aar en de Oude Rijn, die vanaf Utrecht naar Leiden stroomt. Alphen wordt aan de oostzijde begrensd door de Gouwe en het Aarkanaal, en in het westen door de Heimanswetering. Alphen wordt doorsneden door de Oude Rijn. Er zijn zes bruggen over de Oude Rijn, waarvan er twee alleen voor voetgangers, fietsers, bussen (alleen Alphensebrug) en hulpdiensten toegankelijk zijn. Deze bruggen zijn de: Zwammerdamse brug, Steekterbrug, Swaenswijkbrug, Alphensebrug, Koningin Julianabrug en Albert Schweitzerbrug. Naar verwachting in 2016 wordt de nieuwe Maximabrug in het uiterste westen van de stad geopend, vooruitlopend op de aanleg van een westelijke randweg. De overige bruggen zijn de 's Molenaarsbrug over de Heimanswetering, de Zegerbrug over het Aarkanaal, de Rijnhavenbrug, de Hefbrug Gouwesluis over de Gouwe en de Oranje Nassaubrug over het Aarkanaal.
Aangrenzende Gemeenten
Alphen aan den Rijn werkt op bestuurlijk gebied nauw samen met de gemeenten Nieuwkoop en Kaag en Braassem in het Rijnstreekberaad, waarin overlegd wordt over gemeenschappelijke en grensoverschrijdende zaken conform de Wet gemeenschappelijke regelingen. Hierbij kan het gaan om zowel beleidsafstemming en belangenbehartiging als de aanpak van concrete, uitvoerende projecten. De betrokken gemeenten maken sinds 1 april 2010 deel uit van de regio Holland Rijnland.
Gemeentelijke herindeling
In 2012 werd het plan gelanceerd om de fusiegemeente die per 1 januari 2014 zou ontstaan Rijn en Gouweland te noemen. Deze naam ondervond veel kritiek, vooral uit Alphen aan den Rijn. Daardoor ontstond de situatie dat er onderling geen overeenstemming over de fusienaam ontstond. De gemeenten Boskoop en Rijnwoude vroegen de minister van Binnenlandse Zaken om alsnog een neutrale gemeentenaam aan te wijzen. Daar kwam het echter niet van, waardoor de normale regels werden gevolgd die bepaalden dat Alphen aan den Rijn de naam van de fusiegemeente werd, omdat dit de grootste plaats in de gemeente is.
